Sbeitla-Sufetula, Grundriss des Theaters (nach Formigé).
Sbeitla-Sufetula, scaenae frons des römischen Theaters (Photo R. Gogräfe).
Sbeitla-Sufetula, römisches Theater (Photo M. Willems)

Inschriften

Bauinschrift vermutlich aus Anlass einer Restaurierung unter dem Prokonsul der seit Kaiser Diokletian »provincia Valeria Byzacena« genannten Provinz in Nordafrika, Öffnet externen Link in neuem FensterVolusianus, aus dem Theater; CIL VIII 231a; VIII 242; Öffnet externen Link in neuem FensterVIII 11334; VIII 11363; VIII 23218; ILTun 349; ILTun 367; ILAfr 116b; ILPSbeitla 45; ILPSbeitla 103; AE 1908, 152:

-] Volusiano [v]iro claris[simo c]onsulari provi[nciae Va]leriae Byzacenae I[ // ]iroci[---]vetivn[---]s rust[ // ] domini nostri [--- v]iro cl[arissimo ---]i[---]tan[---]s rust[

Literatur: A. Merlin, Bulletin archéologique du Comité des travaux historiques et scientifiques. Antiquités nationales 1907, 237 (?); 1908, 176 (?); 1912, 191 f.; 1917, 186.

Maße

Dm cavea 59 m
Dm orchestra 23 m

Beschreibung

Das römische Theater wurde in Guß- und Quadermauerwerk errichtet. Der Zuschauerraum lehnt an einem natürlichen Hang, nur die seitlichen Teile ruhen auf Substruktionen. Die 5 untersten Sitzreihen waren erhalten, eine porticus in summa cavea gab es ehemals auch. Ein niedriges Podest für Ehrensitze umrandete die orchestra. Das pulpitum ist mit Nischen dekoriert, deren Böden bei der Freilegung noch Reste von Mosaiken und deren Wänden Wandmalereien mit Imitationen von Marmorinkrustationen aufwiesen. In der mittleren Nische war eine Statuengruppe mit Dionysos auf dem Panther aufgestellt. Der Boden der römischen Bühne ruhte auf einer Wölbkonstruktion und war mit einem weißen Mosaikboden gepflastert. Derartige Wölbkonstruktionen sind im allgemeinen ungewöhnlich und von einigen weiteren nordafrikanischen Beispielen bekannt, wie Öffnet internen Link im aktuellen FensterDougga und Öffnet internen Link im aktuellen FensterTimgad. Sonst bestanden die Böden der Bühnen aus Holzplanken. Die scaenae frons weist drei Türen in einer mittleren halbrunden bzw. zwei seitlichen eckigen Nischen auf und bestand aus 24 Säulen. Neben der Bühne lagen zwei Säle. Die Inschriftenfragmente aus dem Theater bezeugen Um- oder Ausbauten nach dem Jahre 295 n. Chr. durch den Statthalter der Provinz.

Literatur

H. Saladin, Description des antiquités de la régence de Tunis. Monuments antérieure à la conquête arabe, fasc. I, rapport sur la mission fait en 1882-1883 (Paris 1886) Öffnet externen Link in neuem Fenster83-85 Abb. 146-147.

A. Merlin, Notes et Documents 5, 1912, Taf. 1.

J. Formigé, Rémarques diverses sur les théâtre romains à propos des ceux d'Arles et d'Orange, Mém. Académie Inscr. 13, 1914, 35 f.; 68; 79.

J. Poinssot, Bulletin archéologique du Comité des travaux historiques et scientifiques. Antiquités nationales 1923, 150.

G.-Ch. Picard, Bulletin archéologique du Comité des travaux historiques et scientifiques. Antiquités nationales 1941-42, XIII-XV. 297-299.

R. Lantier, Nouvelles archéologiques et correspondence, RA 1944, 183.

G.-Ch. Picard, Bulletin archéologique du Comité des travaux historiques et scientifiques. Antiquités nationales 1946-49, 229.

G. Caputo, Teatri romani d'Africa, Dioniso 10, 1947, 5.

E. Frezouls, Dioniso 15, 1952, 95.

G. Caputo, Il teatro di Sabratha e l’architettura teatrale Africana. Monografie di Archeologia Libica 6 (Rom 1959) 53.

N. Duval, Cahiers de Tunesie 1964, Nr. 45-46.

G. Forni, Enciclopedia dell’Arte Antica, Supplemento 1970 (Rom 1973) 786 s. v. teatro.

N. Duval - F. Baratte, Recherches archéologiques à Sbeitla, I: Les Basiliques de Sbeitla (Paris 1971) 431 ff.

N. Duval – F. Baratte, Les ruines de Sufetula (Tunis 1973) 87-89.

J.-Cl. Lachaux, Théâtres et amphithéâtres d’Afrique Proconsulaire (Aix-en-Provence 1978) 110-112 Abb.

Dizionario epigrafico IV (1978) 2133 s. v. ludi scaenici (A. Licordari).

H. Jouffroy, La construction publique en Italie et dans l’Afrique romaine (Strassburg 1986) 309.

M. Fuchs, Die Ausstattung römischer Theater in Italien und den Westprovinzen des römischen Reiches (Mainz 1987) 143 Taf. 63,3.

P. Ciancio Rossetto – G. Pisani Sartorio (Hrsg.), Teatri greci e romani alle origini del linguaggio rappresentato, III (Rom 1994) 331 Abb.

F. Sear, Roman Theatres. An Architectural Study. Oxford Monographs in Classical Archaeology (Oxford 2006) 285 Abb. 259.

links:

Öffnet externen Link in neuem FensterWikipedia-Bild.

Veranstaltungen

editio ludorum, CIL VIII 11345; ILS 7796; ILTun 354; ILPSbeitla 55:

Q(uinto) Iul(io) Q(uinti) fil(io) Quirina / Rogatiano ob ho/norem aedilita/tis et medicae pro/fessionis largamq(ue) / liberalitatem dupli/cis editionis ludo/rum in sacerdo/tio liberorum / universae cu/riae

 

editio lueditio ludorum, CIL VIII 11349; ILPSbeitla 60:

L(ucio) Rasinio L(uci) fil(io) Quir(ina) Saturnino / Maximiano aedil(i) IIvir(o) q(uin)q(uennali) / ob singularem morum eius / exemplum et in utroque hono/ris gradu fidam clementiam / filiorumque eius sacerdotii edi/tionem ludorum et adsiduam / erga singulos cives suos / liberalitatem universus po/pulus curiarum testimo/nium gratiarum suarum / perpetuum posuit idemque / dedicavit


 

ludi scaenici, ILAfr 125 (166-169 n. Chr.):

[Imp(eratori) Caes(ari) M(arco) Aurelio Anto]nino [A]ug(usto) Arm(eniaco) M[e]d(ico) Par[th(ico) max(imo)]
[et Imp(eratori) Caes(ari) L(ucio) Aurelio Vero A]ug(usto) A[r]m(eniaco) Med(ico) Parth(ico) max(imo) divi]
[Antonini Pii fili(i)s divi Hadriani n]epo[tibus d]ivi Trai[ani pro]n[epotibus divi]
[Nervae abnepotibus --- Q]uir(ina) PI[---]
[nomine suo et ---]ani et Q(uinti) A[---]
[--- f]ront[i] eiu[s] marmo[ravit ---]
[---]av[i]t id[e]mque dedica[vit ---]
[--- ob dedicatione]m lu[dos] scaenicos edider[unt]

Can[di]da f[i]-
del[is i] pa-
ce v[ix]it an-
[n]is X[---]I dies
XXV d[ep(osita) -] K(a)l(endas) Ianuaria[s]
[---]aris(s)ima
[---]I AS

Literatur: R. Lafer, What can inscriptions tell us about spectacles. The example of the Provinces of Africa Proconsularis and Numidia, in: T. Wilmott (Hrsg.), Roman Amphitheatres and spectacula: a 21st-Century Perspective, Papers from an international conference held at Chester, 16th-18th February, 2007, BAR Int. Ser. 1946 (Oxford 2009) 181.