TEBESSA, Theveste, تبسة, (Africa Proconsularis)
Inschriften
Bauinschrift, CIL VIII 1892 = 16511; ILAlg 1, 3073:
… (ite)m ingressus theatri (pr)opter custiodam loci iusserunt.
Die Inschrift erwähnt einen Eingang des Theaters, doch ist nicht klar, aus welchem Anlass und bei welcher Gelegenheit die Inschrift gesetzt wurde.
Lit.:
Bauinschrift, CIL VIII 1862:
[… pro salute dominorum nostr]orum Diocletiani et Maximiani Augg et Constanti et [Maximiani nobb Caess pr]oscaenium sumtu amplissimae civitatis Thevestinorum
Lit.:
Bauinschrift, ILAlg 1, 3051 (293-305 n. Chr.):
[Saeculo beatissimo? dominorum nostr]orum [Diocletiani et Maximiani] Augg(ustorum) et Constanti et
| [Maximiani nobb(ilissimorum) Caess(arum) --- pr]oscaenium sum(p)tu amplissimae civitatis Thevestinorum
| [------].
"Im glücklichsten Zeitalter unserer Herren, der Augusti Diokletian und Maximian sowie der hochwohlgeborenen Cäsaren Konstantius und Maximianus ... ist das Proscänium aus den reichen Mitteln des Civitas der Thevestiner (errichtet worden) ..."
Lit.:
Beschreibung
Das römische Theater existierte bereits in antoninischer Zeit, doch geht weder aus der epigraphischen noch der archäologischen Überlieferung hervor, ob es in dieser Zeit auch erbaut worden ist. Unter den Tetrarchen wurde das Theater umgebaut. Die porticus post scaenam soll sich in 7 Halbsäulenpfeilern der Umfassungsmauer erhalten haben, doch sei die Identifizierung nicht sicher.
Literatur
A. Ballu, Monuments antiques de l'Algérie: Tébessa, Lambèse, Timgad (Paris 1894).
St. Gsell, Les monuments antiques de l’Algérie I (Paris 1901) 200.
Maîtrot, Soc. arch. Constantine 45, 1911, 121,
G. Caputo, Teatri romani dell’Africa, Dioniso 10, 1947, 14.
S. de Roch, Tebessa, antique Theveste (Algier 1952) 26.
G. Forni, Enciclopedia dell’Arte Antica, Supplemento 1970 (Rom 1973) 786 s. v. teatro.
Dizionario Epigrafico IV (1978) 2131-2132 s. v. ludi scaenici (A. Licordari).
J.-Cl. Lachaux, Théâtres et amphithéâtres d’Afrique Proconsulaire (Aix-en-Provence 1978) 21. 117 f.
H. Jouffroy, La construction publique en Italie et dans l’Afrique romaine (Strassburg 1986) 277.
P. Ciancio Rossetto – G. Pisani Sartorio (Hrsg.), Teatri greci e romani alle origini del linguaggio rappresentato, I (Rom 1994) 253.
F. Sear, Roman Theatres. An Architectural Study. Oxford Monographs in Classical Archaeology (Oxford 2006) 286.
weblinks:
Veranstaltungen
AE 1933, Nr. 233 (164-166 n. Chr.):
Bauinschrift anlässlich der Stiftung eines Saturntempels mit vergoldeten Kassetten und einer Statue des Saturn, bei welcher Gelegenheit eine öffentliche Bewirtung und Bühnenspiele gegeben wurden:
[Saturno Aug(usto) s]acr(um). Pro salu[t]e |
[Imp(eratoris) Caes(aris) M(arci) Aureli Antonini Armeniaci] Med(ici) Part(hici) max(imi) Aug(usti) et Imp(eratoris) Caes(aris) L(uci) Aureli Veri Armeniaci Med(ici) Part(hici) Max(imi) Aug(usti) |
[Q(uintus) Titinius Q(uinti) fil(ius) Pap(iria tribu) Securus pont]if(ex) ex HS XXXV m(ilibus nummum) quae Q(uintus) Titinius Sabinianus pater |
[ex testamento dari iusserat s]ummam quam praesentem rei p(ublicae) intulit
et ex HS XV m(ilibus nummum) |
[quae ipse ob honorem? --- adiecit
sum]mam quam praesentem rei p(ublicae) intulit,
ut ex HS L m(ilibus nummum) id opus |
[perficeretur additis etiam HS XIII m(ilibus nummum) cellam?? laquea]ribus auratis ex HS LXIII m(ilibus nummum) exornavit
et statuam Saturni posuit idemq(ue) dedic(avit)
d(ecreto) d(ecurionum) |
[ob cuius operis dedicationem curiis?? et Augustal]ibus epulum dedit et ludos scaenicos edidit.
„Heiligtum für den kaiserlichen Saturn. Für das Heil des Imperators Cäsar Marcus Aurelius Antoninus Augustus, des größten Siegers über die Armenier, des (größten) Siegers über die Meder, des (größten) Siegers über die Parther und (für das Heil) des Imperators Cäsar Lucius Aurelius Verus Augustus, des größten Siegers über die Armenier, des (größten) Siegers über die Meder, des (größten) Siegers über die Parther, hat der Priester Quintus Titinius Securus, Sohn des Quintus, aus dem Stimmbezirk Papiria von seinem Vermögen 35.000 Sesterzen hinzugefügt, welche dem öffentlichen Bauprojekt zu geben sein Vater Quintus Titinius Sabinianus in seinem Testament angeordnet hatte, und er hat von seinem Vermögen 15.000 Sesterzen, die er selbst ehrenhalber bezahlte, dem öffentlichen Projekt hinzugefügt, damit aus dem Betrag von 50.000 Sesterzen diese Arbeit vollendet werde, und nach Hinzufügung von weiteren 13.000 Sesterzen aus seinem Vermögen die Cella mit einer Decke aus vergoldeten Kassetten aus der Gesamtsumme von 63.000 Sesterzen hat ausgeschmücken lassen und hat eine Statue des Saturn aufstellen lassen und geweiht. Auf Beschluß der Ratsherren und wegen dieser Arbeit hat er der Ratsversammlung ein Opfer und den Augustalen ein Festmahl gegeben und Bühnenaufführungen veranstaltet.“
Lit.: Cinquanténaire de la facultè des lettres d’Alger 1881-1931 (Alger 1932) 295; M. Bonaria, Mimorum Romanorum Fragmenta, fasciculum 2. Fasti mimici e pantomimici. Publicazioni dell’istituto di filologica classica 5 (Genua 1956) 155 Nr. 1212; R. Duncan Jones, Costs, Outlays and Summae Honorariae from Roman Africa, PBSR 30, 1962, 79 Nr. 11; RE Suppl. X (Stuttgart 1965) 954 s. v. Titianus (M. Bonaria); R. Duncan Jones, The Economy of the Roman Empire (London 1982); G. Wesch-Klein, Liberalitas in rem publicam. Private Aufwendungen zugunsten von Gemeinden im römischen Afrika bis 284 n. Chr. Antiquitas 40 (Bonn 1990) 188-9; P.-A. Février, Approches du Maghreb romain. Pouvoirs, différences et conflits, I (Aix-en-Provence 1989) 209; J. Blänsdorf, Das römische Theaterwesen der Kaiserzeit im Spiegel der Inschriften, in: J. Fugmann u.a. (Hrsg.), Theater, Theaterpraxis, Theaterkritik im kaiserzeitlichen Rom, Kolloquium anläßlich des 70. Geburtstages von Prof. Dr. Peter Lebrecht Schmidt 24./25. Juli 2003 Universität Konstanz (München/Leipzig 2004) 124.
Ludus, CIL VIII 16556; ILAlg 1, 3064:
Aureliae Excepti filiae Ianuariae sponsae et uxori Q(uinti) Crepereio Germani filio Pap(iria) Rufino auguri aedili praef(ecto) i(ure) d(icundo) Iivir(o) ob insignem eius vitam quietamque disciplinam et in muneris editione prom(p)tas liberalitates, quas in cives suos exercuit, curiae universae et Augustales sum(p)tu proporio posuerunt, cuius honoris remunerandi causa idem Rufinus sportul(as) decurionib(us) et lib(ertis) Caes(aris) n(ostri) itemq(ue) forensibus et amicis curiis quoque et Augustalibus aureos binos et populo vinum dedit et ludos edidit.
Lit.: J. Blänsdorf, Das römische Theaterwesen der Kaiserzeit im Spiegel der Inschriften, in: J. Fugmann u.a. (Hrsg.), Theater, Theaterpraxis, Theaterkritik im kaiserzeitlichen Rom, Kolloquium anläßlich des 70. Geburtstages von Prof. Dr. Peter Lebrecht Schmidt 24./25. Juli 2003 Universität Konstanz (München/Leipzig 2004) 122 f.
Ludus, ILAlg. 1, 3032; CIL VIII 16530:
Inschrift aus der Zeit von Kaiser Kommodus (180-182 n. Chr.):
[--- Aug(ust-)] sac[rum. P]ro salut[e]
| [Imp(eratoris) Caes(aris) M(arci) Aureli Commodi Anto]n[ini] Aug(usti) et Crispinae A[ug(ustae)]
| [---]lio Sabino Salviano +[--]
| [--- colonia?]e Thevestinorum splend[i]
|[dissim(-) --- ob honorem d?]ec(urionatus?) Salvianus pater legitimam
| [--] in opus erogaret alterum tantum
| [--- inlati]s aerario HS XX (milibus) n(ummum) sportulis etiam de
|[curionib(us) datis? epulum gymnasium populo? praes]titit et ludos scaenicos edidit item ad
| [---] adiecit ad hoc opus duplam legitimam
| [---] marmoribus et laqu<e>arib(us) aureis et exedra
| [--fratr??]e suo quinquennalic(io) col(oniae) Thevest(is) in col(onia) Karthag(ine)
| [--- curiis et Augu]stalib(us) epulum gymnasium populo praestitit et
| [---] d(e) s(uo) p(osuit).
Lit.: J. C. Rockwell, Private Baustiftungen für die Stadtgemeinde auf Inschriften der Kaiserzeit im Westen des römischen Reiches (1909) 37 Nr. 213; R. Duncan Jones, Costs, Outlays and Summae Honorariae from Roman Africa, PBSR 30, 1962, 101 Nr. 331; G. Wesch-Klein, Liberalitas in rem publicam. Private Aufwendungen zugunsten von Gemeinden im römischen Afrika bis 284 n. Chr. Antiquitas 40 (Bonn 1990) 189.